سلمک

سلمک (Salmak) موسیقی‌دان نامدار دوران هارون‌الرشید خلیفه عباسی بود که نوآوری‌های زیادی در زمینه موسیقی داشت. او هم در زیبایی و هم در نوازندگی شهره زمان خود بود و گفته‌اند معشوقه اسحق موصلی، یکی از اولین تئورسین‌های موسیقی ایرانی در دوره اسلامی بود. اجرای وزن رمل (از اوزان عروضی) در موسیقی ایرانی به او نسبت داده می‌شود. همچنین برگردان آهنگ‌های ابن محرز به فارسی و اجرای آن‌ها برای هارون الرشید نیز به وی منسوب است.

براساس نوشته‌های تاریخی، سلمک برای نخستین بار ریتم را در موسیقی ایرانی پایه گذاری کرد و گوشه‌ای نیز به نام او نام‌گذاری گردید. سلمک نام یکی از گوشه موسیقی ایرانی در دستگاه شور می‌باشد. در دستگاه نوا نیز گوشه‌ای به همین نام وجود دارد.

گوشه سلمک

نام گوشه سلمک در دستگاه شور اشاره به همین شخص دارد. پیش از تدوین ردیف موسیقی ایرانی نیز از نغمه سلمکی یا آواز سلمکی یاد شده‌ است. از جمله در کتاب شفا از ابن سینا و رساله الأدوار از صفی‌الدین ارموی. همچنین در موسیقی مقامی قدیم، سـلمک نام یکی از آوازهای شش‌گانه بوده‌است.

استاد غلامحسین بنان گوشه سلـمک را بسیار زیبا اجرا نمود که نمونه خوبی برای هنرجویان است.

زنان موسیقی‌دان و نوازنده ایرانی در گذر تاریخ بسیار زیاد بودند. شاید یکی از پرآوازه‌ترین آنها نیز آزدوار چنگی باشد که در بارگاه ساسانیان چنگ می‌نواخت. حکایت او بهرام شهره آفاق است و وی را در کنار بزرگانی چون باربد و نکیسا در نوازندگی قرار می‌دهند. اگر عود (بربط) به باربد منسوب است چنگ را نیز با آزادور چنگی می‌شناسند. زنان نوازنده و آهنگساز آثار بسیار ماندگاری خلق کرده‌اند که در این پایگاه به آنها پرداخته شده است.

اجرای گوشه سلمک با تنبور

گوشه سلـمک با تنبور قابل اجرا است. سید خلیل عالی‌نژاد در کتاب تنبور از دیرباز تاکنون این گوشه را با تنبور نت‌نویسی کرد. لازم به توضیح است ساز تنبور برای اجرای این گوشه باید روی سل کوک شود.

اجرای گوشه سلمک با تنبور

زیرکش سـلمک و سـلمک معمولاً دنبال هم اجرا می‌شوند. سلـمک در ردیف‌های آوازی چنین نامیده می‌شود و در ردیف‌های سازی (مثل ردیف میرزاعبدالله) به آن صرفاً «اوج» گفته می‌شود چرا که این گوشه شروعی برای ورود به اوج دستگاه است.