بابا غلام همت آبادى

بابا غلام همت آبادى تنورنواز، مقام‌دان، پیر و عارفی اهل دل بود که در روستای همت‌آباد از توابع دهستان خدابنده لو شهرستان صحنه به‌دنیا آمد. او از شاگردان سید نصرالدین جیحون آبادی بود و خود نیز یکی از اساتید و مولفین تنبورنوازی است. بسیاری از تنبورنوازان معاصر مانند سیدخلیل عالی‌نژاد و محمد ذوالنوری از تنبورنوازی او الهام گرفته‌اند.

نام اصلی او درویش غلام است ولی به باباغلام شهرت دارد. او آموزگار ادب و معرفت به بسیاری از افراد پیرامون خود بود و نه فقط برای تنبور که بخاطر دانش و وارستگی سرمشق بسیاری قرار داشت. متاسفانه از زندگی او و سبک تنبورنوازی او نیز اطلاعات خیلی زیادی در دسترس نیست.

پیرامون بابا غلام همت‌آبادی

زمانی پیشتر باباغلام همت آبادى، عارف وارسته و استاد تواناى تنبور، به یکی از روستاهای همدان سفر کرد. او در منزلی یکی از اهالی روستا ساز چگور (قپوز) بسیار خوش ساخت و خوش صدایى دید. از صاحب ساز پرس‌وجو می‌کنند و متوجه می‌شوند که این ساز خوش صدا را فردی به نام استاد نریمان ساخته‌اند.

نشانی استاد نریمان را جویا مى‌شوند و مى‌خواهند که ایشان، یعنى بابا غلام را پیش استاد نریمان ببرند. عازم تهران مى‌شوند و با نریمان ملاقات مى‌کنند، بابا در همان جلسه اول با نوازندگى دل از کف نریمان مى‌ربایند و ایشان را مسحور نواى حقانى ساز خویش مى‌سازند. سپس، به استاد نریمان آبنوسى می‌گویند که اگر تنبور بسازى، نامت تا ابد زنده خواهد ماند.

نریمان که تا آن زمان با ساز تنبور آشنایی نداشت، از جناب باباغلام الگو مى‌خواهد. باباغلام تنبور کاسه‌اى ساخت استاد چنگیز گهواره‌اى (جد استاد اسدالله فرمانی) خود را که اکنون نزد سید رکن‌الدین شهریارى است به نریمان مى‌دهد و از نریمان مى‌خواهد که این ساز را بررسى کند و صفحه و دسته‌اش را از روى الگوى اولیه‌اش مرمت کند و سفارش چند تنبور به نریمان مى‌دهند مبلغش را نیز پیش پیش به نریمان پرداخت مى‌کند.

بابا غلام و تنبور نریمان

نریمان الگوی تنبور خود را برگرفته از همان چگور با قالب جدید می‌‌سازد، دقیقا بنا به همان الگوى چگور فقط در اندازه تنبور.

پس از آنکه نریمان تنبور را ساخت، جناب باباغلام تنبورها را امتحان کرد و بسیار نریمان را تشویق کرد. حدود بیست تومان هم اضافه بر مبلغ سازها به استاد نریمان پرداخت می‌کنند. همچنین چند ساز دیگر سفارش داد و بدین ترتیب نریمان شروع به ساختن تنبور مى‌کند.

نگاره‌ای از بابا غلام همت‌آبادی

استاد نریمان در شناخت چوب و عمل آوردن صفحه استاد بی‌نظیرى بودند. همچنین از محضر بابا غلام نوازندگى تنبور را هم آموختند. به تایید باباغلام، نریمان در نواختن بیشتر مقام‌ها حتى مقام‌هاى کلام مثل شاه خوشینى مهارت پیدا کرد و در نهایت ظرافت و دقت تنبور مى‌نواخت. همین امر باعث شد در ساخت و طراحى تنبور گوى سبقت را از دیگر سازندگان این ساز مقدس برباید. الگوى تنبور ترکه‌اى ایشان تا به امروز از بهترین و عالى‌ترین الگوها بشمار مى‌رود. تا حدى که بزرگ‌ترین استادان سازنده تنبور مانند استاد اسدالله گهواره، استاد سعید ذوالنوری و دیگر بزرگواران ضمن استفاده از الگوى ایشان نون معروف نریمان (الگوی سوراخ‌های صفحه ساز) را در صفحه ساز خویش نقش مى‌زنند.

پایان سخن

در آن روزگار سید رکن‌الدین شهریارى، رابط بین استاد نریمان و جناب بابا غلام بودند. رمزشان این بود که پشت ساعت مچى استاد نریمان را  لمس می‌کردند و استاد نریمان متوجه می‌شد‌اند که ایشان از طرف جناب باباغلام هستند. از این دست رمزگذاری‌ها بین سازندگان ساز برای لو نرفتن الگو، مرسوم بوده است.

آخرین سازى که استاد نریمان براى باباغلام مى‌سازند، تنبور متفاوتى است که الگویش با دیگر الگوهاى نریمان فرق دارد و بدون پاشنه است اندازه ترکه اول بسیار بلند تر است و همین ویژگی شیب زیبایى در انتهاى کاسه ساز ایجاد کرده است. واقعیت این است‌که این تنبور ظرف پانزده روز اقامت باباغلام در کارگاه و منزل نریمان براى بابا ساخته می‌شود. هم اکنون این ساز زیبا نزد استاد لطفعلى منفردنیا پسر ارشد باباغلام همت آبادى نگهدارى مى‌شود.

بعدها دیگر استادان تنبور با دیدن تنبورهاى مهر نریمان، با استاد نریمان ارتباط برقرار مى‌کردند و به ایشان سفارش مى‌دادند. این تنبورها را بیشتر  باباغلام در اختیار تنبورنوازان قرار داده بود و به آنها هدیه کرده بود.

منبع: بابا غلام همت‌آبادی به قلم استاد آرش شهریاری از سایت باریه