فریدون حقیقی

فریدون حقیقی، نوازنده و سازنده ساز تنبور متولد ۱۳۳۹ اهل کنگاور از شاگردان استاد یداله اشرفی است که چندین دهه به ساخت تنبور مشغول است. یکی از دستاوردهای او نوآوری سازی به‌نام تن‌تار براساس طرحی سید خلیل عالی‌نژاد است.

پس از گذراندن حدود یکسال و نیم نزد استاد یدالله اشرفی، با سید خلیلی عالی‌نژاد آشنا می‌شود و برای تکمیل کار خود نزد او می‌رود. پس از چندی، او هم به‌همراه عالی‌نژاد که از شهرستان «صحنه»کرمانشاه برای ادامه تحصیل به دانشگاه هنر تهران آمده بود، رهسپار پایتخت می‌شود. آنها حدود ۶ سال در خانه‌ای در تهران مشترکا به کار ساختن ساز می‌پردازند.

عمده شهرت فریدون حقیقی، ‌ساخت سازی به نام «تن‌تار» است که ایده آن را از عالی‌نژاد می‌گیرد. این ساز که یک طرف آن سه‌تار و طرف دیگرش تنبور است، کاسه ندارد و نوازنده به راحتی می‌تواند در بین اجرا، تنبور را پشت و رو کند تا سه‌تار بنوازد. کارگاه تعمیر و ساخت ساز مجذوب، از جمله کارگاه‌های قدیمی و با ۳۳ سال سابقه در زمینه ساخت و تعمیر سازهایی مثل تنبور، سه تار و تار است. فریدون حقیقی به همراه دو پسر خود میراث دار این شغل اجدادی است.

پیرامون فریدون حقیقی

فریدون حقیقی مقدمات ساخت تنبور را در روستای فش کنگاور نزد استاد یدالله اشرفی آموخت. بعد از آن در شهرستان کنگاور کارگاهی به همراهی ایرج حق‌دوست و سیاوش اشرفی به راه انداختیم. ساز آن کارگاه مهر مجذوب داشت.

سال ۱۳۶۳ با استاد بزرگ تنبور، سید خلیل عالی نژاد، در شهرستان صحنه کرمانشاه آشنا شد. برخورد نخست آنچنان برقی به وجودش زد که مجذوب جمال و کلام زیبای او گردید. هنگامی که دست به تنبور این ساز مقدس و عرفانی برد، دیگر سر از پا نشناخت و تمام فکر و ذکرش این بود که به هر زحمت به سید خلیل نزدیک شود. قصدش این بود تا از دریای کوثر عشق که در سرشت و نهاد ایشان نهفته بود سیراب شود. بنابراین ساخت تنبور را بهترین وسیله برای نزدیک شدن به او دید.

تن‌تار

تن‌تار ساز نوینی مرکب از دو ساز تنبور و سه‌تار است نخستین بار در سال ۱۳۸۲ خورشیدی در گارگاه مجذوب بوسیله استاد فریدون حقیقی ساخته شد. این ساز هیچ‌گونه پیشینه تاریخی ندارد و طراحی آن طی سال‌های اخیر صورت گرفت.

تن تار به علت کیفیت بی نظیرش در ساخت صدا دهی و تلفیق و ترکیب دو ساز در یک ساز دارای اصالت و شخصیت منحصر به فرد است. حجم کم و شکیل بودن آن و البته سهولت حمل برای نوازنده ویژگی‌هایی خوب این ساز هستند. تن تار از سوی خانه موسیقی ایران به یک ساز اختراعی معرفی گشت و در تاریخ ۱/ ۶/ ۱۳۸۳ به شماره۳۰۲۰۴ به ثبت رسید.

دیدگاه فریدون حقیقی پیرامون معنویت تنبور

فریدون حقیقی پیرامون معنویت تنبور می‌گوید در حقیقت ریشه باطنی دارد. بیشتر عرفا معتقدند که روز ازل وقتی خداوند به روح امر کرد که در کالبد انسان جا‌بگیرد، روح رغبتی برای این‌که به این کالبد گلی برود از خود نشان نداد. آنگاه حضرت جبرئیل نخستین کسی است که تنبور نواخت و روح نیز با شنیدن صدای تنبور، مست و بی‌خود شد و در کالبد بشر جا گرفت.

به تایید این ماجرا، مولانا هم می‌گوید:

مو به مو در ناله‌ام گویی که استاد ازل ♪♬♫♪ رشته جانم به‌جای تار در تنبور بست

برای همین است که عطار می‌گوید:

گر برآید ناله تنبورها ♪♬♫♪ سر برآرند مردگان از گورها

این‌که کی‌خسرو پورناظری گفته و سیدخلیل هم می‌گفت، کاملا درست است. تنبور ساز عشق است و با روح انسان عجین است. حتی خارجی‌ها هم به سرعت جذب آن می‌شوند. هیچ سازی این‌چنین آدمی را تکان نمی‌دهد.

من به سفرهای خارج از ایران که می‌رفتم، تاثیر صدای این ساز را روی خارجی‌ها می‌دیدم. همه آنها دلیل این صدای زیبا و عجیب را می‌پرسیدند و من هم همین شعرهای مولوی و دیگر بزرگان را برایشان می‌خواندم و دوستان هم ترجمه می‌کردند. موضوع دیگری هم هست و آن‌هم این‌که درخت که تنبور از آن ساخته می‌شود، خودش روح دارد.

پایان سخن

فریدون حقیقی یکی از سازندگان خوب تنبور مانند اسدالله فرمانی و سعید ذوالنوری است. سازندگان تنبور مانند استاد سعید ذوالنوری نیز سازی مانند دلساز را نوآوری کرد. این نوآوری ویژه سازندگانی است که سال‌ها در حال ساخت تنبور هستند. از سازندگان جوان نیز می‌توان به میترا فیض اشاره کرد که نوآوری در ساخت را در دستور کار قرار دارد.

او معتقد است اصل زیبایی و شکوه ساز تنبور به حس و حالی برمی‌گردد که سازنده در حال ساخت ساز دارد. یک زمانی است که سازنده همه وسایلش قدیمی است ولی حقیقتا حالش وصل نیست. گاهی اوقات هم وسیله برقی دست سازنده است ولی عشق دارد و سیم باطنش وصل است. فرقی نمی‌کند، آن حس و حال و عشق درونی است که در وجود ساز رسوخ می‌کند. البته هنوز هم برای سازهای سنتی ایران مثل خارجی‌ها کارخانه‌ای وجود ندارد و نهایتا از یک دریل برقی استفاده کنیم.