ساز دایره

دایره (داریه) سازی کوبه‌ای است که حلقه‌ای چوبین و روکشی از جنس پوست دارد و رامشگران همراه دیگر سازها آن را می‌نوازند. این ساز، شبیه دف است و تفاوت این دو در آن است که دف، معمولاً دارای زنجیرهای کوچکی است که به دیواره چوبین آن نصب شده، همچنین داریه از دف کوچک‌تر است. به همین دلیل صدای این دو ساز از هم تفاوت چشمگیری دارد و نمی‌توان آنها را جایگزینی برای یکدیگر معرفی کرد.

براساس تعریف فرهنگ دهخد، داریه حلقه دواری است از چوب که بر یک روی یا دو روی آن پوستی کشیده باشند و رامشگران بهمراه دیگر سازها بنوازند. داریه غیر از ایران در کشورهایی همچون افغانستان، آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان و نواحی اویغورنشین چین رواج دارد. داریه مانند سازهای کوبه‌ای دیگر چون طبلا ریشه ایرانی ندارد.

ویژگی‌های ساز دایره

ساز دایره هم از یک قاب چوبی و از یک پوست ساخته می‌‌شود. این پوست می‌تواند پوست بز، ماهی یا حتی طلق باشد. دایره‌هایی که از طلق ساخته می‌شوند، مقاومت‌شان نسبت به دایره‌هایی که پوست طبیعی دارند بیشتر است.

این ساز متشکل از حلقه‌ای چوبی به عرض ۵ تا ۷ و قطر دایره ای از ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر که بر یکی از سطوح جنبی دایره‌ای شکل آن پوست کشیده شده است. در جدار داخلی ساز حدود چهل حلقه فلزی کوچک به فواصل مساوی آویزان است.

در یکی از نقاط جدار چوبی سوراخی است که نوازنده انگشت دست را در آن داخل می‌کند و به این وسیله ساز را نگه می‌دارد. سپس با بقیه انگشتان هر دو دست بر پوست می‌کوبد و در عین حال ساز را کمی سریع هل می‌دهد تا حلقه‌های کوچک داخلی همراه با صدای کوبیدن انگشتان صوتی زنگ‌وار نیز حاصل کنند. هیچ‌یک از اصوات ساز حائز ارتفاع معین نیستند.

تفاوت دف و دایره

دف و دایره، هر دو جزو سازهای کوبه‌ای هستند و شکل گردی دارند؛ به همین دلیل بسیاری از افراد در تشخیص این دو ساز دچار اشتباه می‌شوند.

دف و دایره هر دو سازی کوبه‌ای هستند که حلقه‌ای چوبین و روکشی از پوست دارند. دف از نظر اندازه به‌صورت مشخص بزرگتر از دایره است و زنجیرهایی با صدای زنگ‌مانند دارد. از نظر تاریخی نیز دف ریشه در موسیقی ایران کهن دارد و قدمت آن از دایره بیشتر است.

سه تفاوت ساز دف و دایره عبارتند از:

ابعاد: مهم‌‌ترین تفاوت ساز دف و داریه، این است که دف ابعاد بزرگ‌تری از دایره دارد. حلقه چوبی دف حدودا ۵ الی ۷ سانتی‌متر عرض و ۵۰ الی ۵۵ سانتی‌متر قطر دارد. در مقابل، قطر داریه بین ۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متر و پهنایش نیز همان ۵ تا ۷ سانتی‌متر است. این اندازه‌ها استاندارد هستند؛ ولی این دو ساز ممکن است در ابعاد مختلفی ساخته ‌شوند.

زنجیرها: زنجیرهای کوچکی به حلقه دف آویزان می‌شوند که صدای آن را زنگ‌وار می‌کنند. این زنجیر‌ها از سه الی چهار حلقه تشکیل می‌شوند و در داریه مشابه آن‌ها وجود ندارد.

تاریخچه: تاریخچه ساز دف، متعلق به ایران باستان است. در قرن هفتم و هشتم قبل از میلاد، در تمدن ایلام از یک نوع دف چهارگوش استفاده می‌کردند. ردپای دف در ایران، در مینیاتوری‌های صفویان و گورکانیان و نقاشی‌های دوران صفوی نیز به چشم می‌خورد. در مقابل تاریخچه دایره فقط متعلق به ایران نیست. این ساز در کشورهای دیگری مثل افغانستان، ازبکستان، آذربایجان و تاجیکستان هم رایج بوده است