دالاهو شهر تنبور
شهرستان دالاهو از توابع استان کرمانشاه ایران است که در روز دوشنبه ۲۲ دی ماه ۱۳۹۹ بهعنوان شهر ملی ساخت تنبور ثبت گردید. در اسناد تاریخی به عنوان یکی از خاستگاههای اصلی ساز تنبور در جهان مطرح است.
در این شهرستان افراد بسیاری به ساخت و نواختن ساز تنبور مشغول هستند. مردم محلی که غالبا از پیروان آیین اهل حق (یارسان) محسوب میشود، از این ساز در مراسم آیینی و مذهبی خود استفاده میکنند. تنبور در این منطقه جزو لاینفکی از آیینهای شادی و عزاست و موسیقی تنبور در همه جا حضور دارد.
البته اعطای نشان ملی و ثبت تنبور به نام این شهرستان باید با دقت نظر بیشتری صورت میگرفت. این ساز باید ابزاری برای وحدت و یکپارچگی میشد اما بهنظر میرسد در بین مردم شهر صحنه و لکستان نیز جایگاه بالایی دارد. بنابراین تنها نام بردن از یک شهر بهعنوان خاستگاه تاریخی تنبور، بهزعم نویسنده این مقاله اشتباه است.
پیرامون شهر دالاهو
شهرستان دالاهو که در ۹۹ کیلومتری کرمانشاه قرار دارد، آخرین شهرستانی است که در پایان برنامه سوم به سایر شهرستانهای ایران اضافه شد. نام این شهر از کوهستانی به نام دالاهو اقتباس شد که در این منطقه قرار دارد. دالاهو از دو واژه دال و هو تشکیل شده که احتمالا دال به معنای عقاب و هو از واژه هووگه به معنای محل و مأوا است، و دالاهو به معنای مأوای عقاب است.
دالاهو (ماوای عقاب)
این شهرستان از دو بخش مرکزی و گهواره تشکیل شده است. یشترین اهالی شهرستان پیرو آیین یارسان (اهل حق) و اقلیت سنی مذهب در آن زندگی میکنند. از مکانهای مقدس این شهرستان میتوان به آرامگاه پیر بنیامین، پیرموسی و بهلول در بخش مرکزی، آرامگاه بابایادگار و داود کو سوار در ریجاب و نیز خانه و تکیه سید نصر الدین حیدری در روستای توتشامی اشاره کرد.
مردمان شهرستان دالاهو از اقوام کرد هستند که به زبان کردی و گویش جافی و گویش کلهری تکلم میکنند. دو روستای زرده و توتشامی به گویش کردی هورامی و دو روستای گوراجوب قشلاق و گوراجوب مرادبیگ به گویش کردی گورانی تکلم میکنند. با این وجود گویشهای اصلی منطقه کردی جنوبی با گویش خاص منطقه دالاهو، و کردی سورانی با لهجهٔ جافی هستند.
جایگاه تنبور در دالاهو
آمارها می گوید که بیش از ۲۵ هزار هنرمند در حوزه صنایع دستی استان کرمانشاه مشغول به کار هستند و تنها در شهر کرمانشاه ۲۸۸ کارگاه فعال صنایع دستی دایر است که در آنها حدود ۱۲ هزار نفر مشغول به کار هستند.
آمار بالای کارگاه های تنبور فعال در استان، فعالیت خانه تنبور و برگزاری جشنوارههای مختلف تنبورنوازی در دالاهو، از جمله دلایل مهم ثبت این شهر به عنوان شهر ملی تنبور است. خانه تنبور، مرکزی فرهنگی و غیر دولتی است که با هدف آموزش موسیقی و حفظ موسیقی و ساز تنبور در این شهر تاسیس شد.
اکنون ۱۱۰ کارگاه ساخت تنبور شامل ۳۵ کارگاه بزرگ و ۷۵ کارگاه کوچک در این شهرستان فعالیت می کنند و ۱۸۳ هنرمند و صنعتگر در حوزه ساخت ساز تنبور مشغول هستند. همچنین در این شهر کارگاهی با قدمت ۷۰۰ سال کماکان به ساخت تنبور مشغول است.
از بزرگان تنبور در این شهر میتوان به علیاکبر مرادی و حیدر کاکی نام برد. البته که تنبورنوزان بسیار زیادی در این شهر ساکن هستند و نمیتوان به یکایک آنها اشاره کرد. همچنین سازگزهای بسیاری توانمندی نیز در این شهر فعالیت دارند.
پایان سخن
شهر دالاهو به عنوان پایتخت ساخت تنبور و نواختن آن نام گذاری شد. این شهری زیبا در غرب ایران و یکی از شهرستان های استان کرمانشاه است. دالاهو در واقع نام کوهی است که در آن عقاب و آهوان بسیاری زندگی میکردند. جالب است بدانید عقاب در گویش کردی “دال” خوانده میشود و از تلفیق واژههای دال و آهو، نام این کوه به دست آمد.
شهرستان دالاهو با جنگلها و سرابهای فراوان، آب و هوایی بهاری، رودهای پرآب و کوههای مرتفع یکی از مناطق بکر و زیبای غرب ایران به شمار میرود. این شهر جاذبههای طبیعی و زیبای خدادادی، پیشینه تاریخی باشکوه و مردمانی با صفای باطن و ظاهر و مهماننواز دارد. اینها سبب شد این منطقه به عنوان یکی از قطب های مهم گردشگری استان کرمانشاه، همه ساله پذیرای گردشگران بسیاری باشد.
براساس مطالعات و پژوهش های باستان شناسی، سابقه سکونت در شهرستان دالاهو به عصر پارینه سنگی میانی و حدود ۳۰ هزار سال پیش می رسد. زمانی که نخستین ساکنان زمین در پناه غارها و جان پناه های سنگی به شکار و گردآوری غذا از دامان طبیعت می پرداختند.
فهرست منابع
نگارنده: تنبورنواز
مقاله تنبور | 04 فروردین 03
