مقام باریه

باریه یک مقام باستانی تنبور است که در فراق یار نواخته می شود و به باربد نوازنده و موسیقیدان دوره ساسانی است منسوب است. این مقام از مقام‌های کهن تنبور است و به لحاظ تاریخی قدمت آن به دوران خسروپرویز می‌رسد. به نظر می‌رسد این آهنگ محزون را باربد با بربط برای غمی جانکاه برای خسروپرویز نواخت. از این منظر شاید در هنگام از دست رفتن شبدیز باشد و شاید نیز برای رسانیدن خبر مرگ فرهاد به شیرین نواخته شده باشد. این آهنگ زمانی با بربط نواخته شد و اکنون ناله تنبور آن را می‌نوازد.

اجرای مقام باریه

درویش جوانمیر منهویی گورجویی و رضا علی‌آبادی در آلبوم نظم‌های تنبور این مقام را اجرا کردند:

فرید الهامی نیز در آلبوم هزاره تنبور به نوازندگی این مقام پرداخت.

یکی دیگر از اجراهای این مقام بوسیله استاد علی‌اکبر مرادی ثبت گردید.

طاهر یارویسی مشهور به طائر تنبور نیز این مقام را در آلبوم مجنونی نواخت.

به نظر می‌رسد این آهنگ محزون را باربد با بربط برای غمی جانکاه برای خسروپرویز نواخت. از این منظر شاید در هنگام از دست رفتن شبدیز باشد و شاید نیز برای رسانیدن خبر مرگ فرهاد به شیرین نواخته شد.

نت مقام باریه

یکی از منابع اصلی و قدیمی مقام باریه به اجرای آن بوسیله استاد طاهر یارویسی برمی‌گردد. نوازندگان نسل نوی تنبور با الهام از مقام‌نوازی یارویسی این مقام را اجرا می‌کنند. علی‌اکبر مرادی نیز این مقام را نواخته است. نت مقام باریه را می‌توانید از سایت موسیقی تنبور ایران دانلود و دریافت کنید.

این نوا آنقدر زیبا و لحن آن ماندگار است که سایت باریه نیز با همین نام طراحی گردید. نوازندگان و اساتید تنبور نت این مقام را به نگارش درآورده‌اند. برای نمونه حیدر کاکی نیز در کتاب ته‌رزهای باستانی تنبور این مقام را نت‌نویسی کرد. در سایت موسیقی تنبور نیز نت این مقام در دسترس هرجویان قرار دارد.

درباره باربد و مقام باریه

باربد شاعر، خنیاگر، موسیقی‌دان، بربت‌نواز و ترانه‌سرای ایرانی بود که در دربار شاهنشاه خسرو پرویز، نوازندگی می‌کرد. او یکی از نامورترین افراد تاریخ موسیقی ایران است و برجسته‌ترین موسیقی‌دان زمان خود به‌شمار می‌رفت.

نام ساز بربط از نام او گرفته شود است و مقام باریه نیز اشاره به نام باربد دارد. پیرامون پیدایش این مقام و چرایی نواختن آن سند تاریخی وجود ندارد. با این وجود دو حکایت برای نواختن این مقام قابل ردیابی و شناسایی است. در روایت نخست گویا زمانی که خسروپرویز در غم از دست دادن شبدیز بود، باربد این نوای محزون را نواخت. شبدیز، اسب افسانه‌ای، مُرد. باربد مطرب خوش آواز، بربط بدست گرفت و تصنیفی غمگین خواند. وصف شبدیز کرد. خسرو را یارای حرف زدن نبود و با نوا آرام گرفت.

در روایتی دیگر این چنین است که باربد در سوگ فرهاد این آهنگ را نواخت. سوز و گداز این نوای محزون با روایت دوم همراستایی بیشتری داد و بهتر می‌تواند بیانگر دلیل نواختن این آهنگ باشد. در هر صورت سند تاریخی موجود نیست و نمی‌توان به هیچ یک از این روایات نیز استناد دقیقی کرد. با این وجود زیبایی این الحان و امتزاج آنها با افسانه‌های باستان است که به شکوه بیشتر این نواها می‌افزاید.