هی آقای جافم

هی آقای جافم یکی از مقام‌های کلام حقانی ساز تنبور است که قدمت آن به دوران پردیوری می‌رسد و برای اهل حق و یارسان از قداست برخوردار است. در میان انواع مقام‌های تنبور، مقامات پردیوری (یاری) جایگاهی قدسی دارند و بیشتر در خانقاه و جم‌خانه اجرا می‌شوند. این مقامات سوز و هوایی غریب دارند که فراگیری آنها برای آرامش درون و پاکی باطن، خالی از لطف نیست. در این نوشتار کوشش بر آن است تا این مقام به همراه نت‌نویسی آن تشریح شود.

پیرامون مقام هی آقای جافم

این مقام بوسیله چهار درویش برزنجه یعنی روحتاف، فریاد، ملارکن و قهار نواخته‌شد. مقام هی آقای جافم در رسای حسن‌بگ، حسین‌بگ و عینا خاتون مادر دایراک و خود دایراک است. آنگاه که چهار درویش برزنجه گردهم آمدند با نواختن تنبور، کف‌زنان به سوی منزل حسن‌بگ و حسین‌بگ جاف رهسپار شدند. روحتاف سرچوپی و پیشگام بود تنبورزنان به پیش می‌رفتند. صدای تنبور و کلام خواندن آنها از چند فرسخی راه دور بگوش می‌رسید و هر شنونده را از خودبیخود می‌ساخت.

متن مقام به‌صورت زیر است:

حق حق هو هو هو، هی آقای جافم

قنه‌ره سرتافان، یار بی‌گزافم

حقن هو‌من‌هو، آقای نام جافم

لنگر سرتافان یار بی‌گزافم

مانند بسیاری از دیگر مقام‌های حقانی، رامتین کاکاوندی مقام هی آقای جافم را نت‌نویسی کرد. فرید الهامی نیز در آلبوم هزاره تنبور آن را اجرا نمود و کوشید تا اصالت آن حفظ شود. در این نوشتار نت مقام به‌روایت سید آقاعزیز ذوالنوری نگارش شد.

پایان سخن

از دیدگاه باستانی، پیشینه و قدمت مقام هی آقای جافم به قرن دهم تا چهاردهم میلادی می‌رسد. نخستین مقام کلام، به نام شاه خوشینی به زبان فارسی در قرن دهم میلادی سروده‌شد. مقامات کلام با تنبور و آواز توسط سر کلام و گروه کلام خوان اجرا می‌شوند و اشعار آن از متون مقدس یارسان و به گویش های لکی و هورامی یکی از گویش‌های زبان کُردی است. این مقام‌ها از مقام‌های مجلسی و مقام‌های مجازی عرفانی‌تر هستند.

بنا به گفته طاهر یارویسی تا دوره سلطان سحاک، یعنی قرن چهاردهم میلادی، مقامات کلام محفوظ بوده و عمومیت نداشتند. از آن پس، ایشان یارانش را فرا می‌خواند تا همگی از جمله خودش، تمام تجلیات خود در دوران‌های مختلف را بیان و کلام‌هایی را که در هر دوره سروده‌اند، دوباره تکرار کنند. بدین ترتیب، مقام‌های پردیوری در این برهه از زمان مدون و سینه به سینه از استاد به شاگرد و از پیر به مرید تا به امروز حفظ می‌شوند.