مقام شاه خوشینی

مقام شاه خوشینی یکی از مقام‌های کلام حقانی ساز تنبور است که مانند دیگر مقام‌های یاری از قداست همراه است و با کلام حق خوانده می‌شود. این مقام منسوب به مبارک‌شاه یا شاه خوشین است و در کوک شیخ امیری تنظیم شده‌است. شاه خوشین خود یکی از بزرگان اهل یارسان است و سپاه نهصد نهصده یا هزار هزار اسب منسوب به او است. در این نوشتار کوشش بر معرفی این مقام اصیل ساز تنبور می‌باشد.

نت تنبور مقام شاه خوشینی

مقام شاه خوشینی مقامی کهن و منصوب به قرن چهارم و پنجم می‌باشد بنابراین شیوه نواختن آن بسیار گوناگون است. در گذر زمان و مکان، نوازندگان ساز تنبور شیوه و لحن خود را در اجرای مقام‌های یاری داشته‌اند و این تفاوت‌هایی را رقم زده که البته ناگزیر است. رامتین کاکاوندی نت این مقام را در کوک شیخ‌امیر به روایت سلمان حسینی و قدمیار حسینی تنظیم نمود. همچنین یک نمونه از اجرای این مقام با نوازندگی شیرین محمدی در اختیار تنبورنوازان قرار گرفته‌است.

برای دانلود این تنبور می‌توانید از سایت تنبور-موزیک بهره بگیرید.

پیرامون شاه‌خوشین

مبارک‌شاه ملقب به شاه‌خوشین، یکی از رهبران نخستین یارسان است که در قرن چهارم هجری می‌زیسته‌است. وی در میان یارسان نخستین کسی‌ست که تجلی دورهٔ کامل حقیقت به شمار می‌آید.

شاه‌خوشین در میان یارسان به «زرده‌سوار» و «هزار سوار» نیز مشهور است، به همین دلیل برخی این فرضیه را مطرح کرده‌اند که وی همان شاه خورشیدی و بنیانگذار ملوک هزاراسپی (اتابکان لر) بوده‌است.

مبارک‌شاه (مقام شاه خوشینی)، فرزند مامه جلاله و نوهٔ میرزا آمانا بود. در سرانجام کتاب مقدس یارسان آمده‌است که وی از مادری باکره به‌دنیا آمده‌است. در سرانجام همچنین اشاره شد که شاه‌خوشین برای کسب علم به همدان هجرت کرد. بعدها به زادگاه خویش بازگشت و در ۳۲ سالگی اظهار مظهریت خدا در خودش کرد. او در این خصوص چنین سرود:

از ابر بهاران بر آرم دمه را
از گرگ درنده بستان بره را
دبدبه جهان به نیم جو نخرم
صراف جهان می‌شناسم همه را

در سرانجام، باباطاهر یکی از یاران شاه‌خوشین ذکر شده‌است؛ ولی نکته‌ای که بسیار آشکار است تأثیر شاه‌خوشین بر عرفان باباطاهر می‌باشد. اشعاری از شاه‌خوشین به زبان گورانی به جای مانده‌است، که به کلام «دورهٔ شاه‌خوشین» مشهور است. پیش از شاه‌خوشین، کسانی همچون بهلول ماهی و بابا سرهنگ ظهور کردند؛ اما شاه‌خوشین دورهٔ کامل ظهور ذاتی قبل از سلطان سهاک به شمار می‌رود. مقام شاه خوشینی را می‌توان از پیشگامان شعر و ادب ایرانی پس از حملهٔ اعراب دانست.