مقام گل و خار

مقام گل و خار یکی از مقام‌های مجازی تنبور است که آهنگی بسیار دلنشین داد و از ریتمی بسیار باشکوه و آهنگی غنی برخوردار است. اساتید به‌نامی مانند شهرام ناظری و گروه مستور نیز این آهنگ را اجرا کرده‌اند.

این مقام از مقام‌های باستانی برجسته و مخصوص تنبور است که شاید در گذشته‌های دور شعر این آهنگ مخصوص مناظره گل و خار بوده است. به مرور زمان استفاده از دیگر اشعار کردی نیز برای اجرای آن رایج گردید. ریتم این مقام سه ضربی لنگ است که ضرب اول فراختر از دو ضرب بعدی است یعنی در هفت چنگ موجود در میزان سه تای آن در ضرب اول و دوتای آن در ضرب دوم و دو تای دیگر در ضرب سوم پنهان است. این ریتم را در موسیقی کردی سه پا می‌نامند.

متن مقام گل و خار

شهرام ناظری در آلبوم مطرب مهتاب‌رو این مقام را اجرا کرد. متن آهنگ گل و خار به صورت زیر است:

یارب گریانم دیدم وینه‌ی اور (یارب گریانم، چشمانم مانند ابر است؛ دوبار)

دیدم وینه‌ی اور، عازیز، وهار گریانه (چشمانم مانند ابر بهار گریانست)

جرگم کواوه، دیدم، سُختو بریانم (جگرم کباب و سوخته و بریان است)

له سر تا و پا سیا برگمه (از سر تا به پا لباس سیاه تنم است؛ دوبار)

بی دوس قرچه قرچ، عازیز، ریشه ی جرگمه (بی دوست صدای پاره شدن ریشه جگرم می‌آید)

بی دوس قرچه قرچ، دیدم، ریشه ی جرگمه (بی دوست صدای پاره شدن ریشه جگرم می‌آید)

نمندم طاقت، دیدگم، تاب و توانم، عازیزم (طاقتم نمانده، تاب و توانم تمام شده)

عشق تو سُزان، چاوکم، مغز سُغانم، دیدگم (عشق تو مغز استخوانم را سوزانده)

له قلندران آزیزم بیاوان گردم دیدکم (عزیزم از قلندران بیابان گردم، ای دیده ی من)

کس نمزانه آزیزم دردم چه درده (کسی خبر نداره عزیزم، دردم چه دردیه)

نور چاومی گل و خاک

اجرای مقام گل و خار گروه مستور

گروه تنبونوازی مستور در مقبره بابایادگار شهر دالاهو، مقام گل و خاک را به‌زیبایی اجرا کرد.

مردی به نام آراز این نوا را برای دختری به نام ماتینا می‌خواند. ماتینا به معنای گل سرخ است و آراز در این نوا خود را خاری در کنار گل سرخ تصویر کرد. همچنین ماتینا را گـل و خاری است که دستیابی به آن ساده نیست و در افسانه چنین آمده است که ثریا بر آن بوسه زد.