کتاب مقام‌های باستانی تنبور
کتاب مقام‌های باستانی تنبور نوشته رضا علی آبادی است که به دستور مقدماتی آموزش تنبور می‌پردازد و در انتشارات سرود منتشر شد. این کتاب بیشتر به نوت‌های موسیقی اختصاص دارد و هدف آن آموزش مقام‌ها با نوت است. از او کتاب چهل تمرین تنبور نیز توسط نشر سرود منتشر گردید.
مقدمه ناشر
نخست باید گفت، ساز کهن تنبور با فرهنگی چند هزارسالع روایت‌گر اصالت و هویت گسترده جغرافیایی وسیعی است. نغمه‌ها و آواهای تنبور هریک مسخ‌کننده روح و روان آدمی است. این نواها در بستر زمان صیقل خوردند اما رنگ و بوی کهن خود را به‌خوبی نگاه داشتند.
مقام‌های اصیل تنبور تاکنون به روش سینه‌به‌سینه انتقال یافته‌اند و کاملاً شفاهی بوده‌اند. لحن مقام‌ها بیشتر حالت آوازگوه داشته و شیوه و سبک‌های مناطق و حوزه‌های گوناگون هم از نظر احرا و هم از نظر خوانش با یکدیگر متفاوت هستند. حتی در مناطق مجاور چون گوران و صحنه نیز باهم تفاوت‌هایی دارند. از این رو در این کتاب کوشش شد تا گزینش‌هایی انجام داده و از درون آن کلیتی فراگیر حاصل شود.
رضا علی آبادی معتقد است یقینا تبدیل مکتب شفاهی و ایجاد رپرتوار مدون، راهی برای شناخت بهتر، آموزش بهتر و همچنین تحلیل دقیق‌تر ساز تنبور است. امید است کتاب مقام‌های باستانی تنبور بتواند در راستای آموزش بهتر و دقیق مقام‌ها، کمکی به هنرجویان کند. همچنین راهگشای شناخت و درک صحیح پژوهشگران تنبور باشد و این حقیر ادای دینی هرچند کوچک نسبت به تنبور کرده باشم.
درباره کتاب مقام‌های باستانی تنبور
این کتاب در مقایسه با کتاب پیشواز جانان بیشتر به مقام‌های تنبور اختصاص دارد و در ۵۰ صفحه شامل مقام‌های زیر می‌باشد:
- مقام الون، طرز یاری، بابه‌بایه، دواله، گل و دره
- ساروخانی، خان‌امیری، جلوشاهی، گل و خار، سحری
- جنگه‌را، غریبی، پاوه موری، طرز رستم، باریه
- سرطرز، هجرانی، سوار، سوار، مجنونی و قطار
همچنین انواع مقام‌های سماع در کتاب مقام‌های باستانی تنبور ارائه شده است. سماع سملی، سماع بال‌وشان، سماع پروانه و سماع سه‌جار نت‌نویسی گردیده است. به‌نظر می‌رسد پژوهشگر بر مقام‌های باستانی تمرکز دارد. همچنین انواع مقام به زعم پژوهشگر شامل سه دسته است: مجلسی، حقانی و مجازی
آلبوم مقام‌های باستانی تنبور
آلبوم «مقام‌های باستانی تنبور به روایت گوران» اثری از فراز کاویانی است. این آلبوم در سبک فولکلور و شامل ۸۸ عدد قطعه موسیقی می‌باشد. در این آلبوم هنرمندانی چون عادل کمالی، علی کمالی و فراز کاویانی هنرمایی کرده‌اند. ساز و آواز این آلبوم حال‌وهوایی روحانی دارد و برای تنبورنوازان و صاحب‌دلان جذاب است.
آلبوم مقام‌های باستانی تنبور
فراز کاویانی در این آلبوم نخست مقام سلطان دینه را اجرا کرد. برای اجرای این مقام از روایت‌های دیگر نیز استفاده شد و سه ترک موسیقی به آن اختصاص دارد. ارادت به داود در دو مقام آقا یار داود و حق داود به احرا درآمد. آنجا که حق گوید دنیا فانی است داود جان، این صدای تنبور است که فریاد می‌کند.
انواع مقام در کتاب مقام‌های باستانی تنبور
مقام واژه‌ای است که در موسیقی امروز مصطلح است و پژوهشگران و اهل موسیقی تحت تاثیر ساز مقامی از این واژه سود می‌برند. در گذشته مقام را «نظم» می‌گفتند. بنابراین شاید دسته‌بندی نظم‌های تنبور درست‌تر باشد. در هر صورت انواع مقام‌های تنبور عبارتند از:
مقام‌های مجلسی بسیار کهن هستند و با مسائل بزمی، آئینی و رزمی درهم آمیخته‌اند. این مقام‌ها حالات مختلف احساسی چون غربت، هجران و عشق را تداعی می‌کنند. مقام‌های حقانی بار عرفانی دارند. تنبور در طول تاریخ ساز آئینی یارسان است و همواره باری عرفانی بر دوش خود حمل می‌کند. در پایان مقام‌های مجازی تحت تاثیر موسیقی نو پدیدار گردید. در این جا با مقام‌هایی مواجه هستیم که از سازهایی دیگر چون سرنا و دف الهام گرفته‌اند.
نگارنده: تنبورنواز
کتابخانه تنبور | 20 آذر 02
